مرخصی بخشی از روزهای کاری است که به انتخاب خود شخص شاغل برای انجام امور شخصی مورد استفاده قرار می‌گیرد. یعنی شاغل برای انجام امور شخصی خود روزهای مشخصی از سال را می‌تواند در محل کار خود حاضر نشود. اما مرخصی انواعی دارد:
۱- مرخصی استحقاقی:
میزان مرخصی استحقاقی دو روز و نیم در ماه و مجموعا ۲۶ روز در سال است که هر شخصی می‌تواند ۹ روز از ۲۶ روز مرخصی استحقاقی خود را به صورت ذخیره نگه دارد و برای سال بعد استفاده کند و یا پول آن را در انتهای سال یا هر شش ماه از کارفرما مطالبه کند. البته امکان ذخیره بیشتر از ۹ روز در سال را ندارد و مازاد آن اصطلاحا می‌سوزد. مرخصی استحقاقی مشاغل سخت هم ۳ روز در هفته میباشد.
۲- مرخصی بین تعطیلی:
بعنوان مثال گاهی بعد از تعطیلی روز جمعه، یکشنبه و دوشنبه هم تعطیل رسمی اعلام می‌شود و شاغل تمایل دارد که شنبه را هم از تعطیلی کاری استفاده کند در صورت انجام این کار اگر مدیر اداری آن سازمان سختگیری کند و هماهنگی لازم را انجام نداده باشد علاوه بر روز شنبه وی روزهای یکشنبه و دوشنبه هم که تعطیل رسمی بوده است جزو مرخصی استحقای فرد محسوب شده و از آن کسر می‌گردد.
۳- مرخصی ساعتی:
بخشی از مرخصی استحقاقی است که از آن کسر می‌شود و در کارگاهها و شرکت‌های مختلف متفاوت است در برخی شرکت‌ها دو ساعت و برخی دیگر تا ۵ ساعت و حتی ۶ ساعت در روز هم مجاز به مرخص ساعتی میباشد.
۴- مرخصی بدون حقوق:
این نوع مرخصی در قانون برای اموری مثل سفرهای طولانی، گرفتاری‌های خانوادگی و غیره پیش بینی شده و البته باید با موافقت کتبی کارفرما همراه باشد و شاغل می‌تواند تا دو سال مرخصی بگیرد و در صورت نیاز و موافقت کارفرما تا دو سال دیگر هم قابل تمدید است. در این مرخصی هیچ گونه حقوق و مزایایی به شخص تعلق نمی‌گیرد و طبق توافق شخص می‌تواند پس از پایان مدت تعطیلی کاری به سر کار خود برگردد.
۵- مرخصی استعلاجی:
این مرخصی در زمان بیماری است. در مرخصی استعلاجی فرد بخشی از حقوق خود را دریافت کرده و این میزان تا ۷۵ درصد حقوق و دستمزد روزانه معمول کارگر میباشد که سازمان تامین اجتماعی پرداخت می‌کند و هیچگونه وظیفه پرداخت حقوق بر عهده کارفرما نمی‌باشد. چیزی که کارگر حادثه دیده حتما باید در نظر بگیرد تا بتواند از مرخصی استعلاجی در زمان درمان استفاده کند ارسال اسناد و مدارک پزشکی و فرم حادثه در موعد مقرر به اداره کار و سازمان تامین اجتماعی میباشد. فرم حادثه ناشی از کار و اسناد استعلاجی باید حداکثر ظرف سه روز بعد از وقوع حادثه به تامین اجتماعی و اداره کار ارسال شود و در پایان تعطیلی کاری هم کارگر شخصا به تامین اجتماعی مراجعه و مراحل قانونی را طی کند.
۶- مرخصی زایمان:
مرخصی ایام بارداری و شیردهی مادر بوده و البته در قانون فعلی مدتی هم برای پدر تعطیلی کاری با این عنوان در نظر گرفته شده است این نوع تعطیل کاری حداکثر ۶ ماه است و خانم‌ها می‌توانند قبل از زایمان و یا بعد از زایمان از آن استفاده کنند یعنی می‌توانند بخشی از آن را در ماه‌های پایانی بارداری و بخشی دیگر را بعد از زایمان استفاده کنند و حقوق و مزایا هم به آن تعلق می‌گیرد. خانم‌ها پس از اتمام دوران تعطیلی کاری باید به سازمان تامین اجتماعی مراجعه کرده و برای دریافت حق و حقوق خود اقدام نمایند. ضمن آنکه کارفرما اجازه اخراج شخص را نداشته و موظف است پس از پایان تعطیلی کاری وی را به کار برگرداند مگر آنکه خود فرد تمایلی به بازگشت نداشته باشد.
۷- مرخصی حج واجب:
به مدت یکماه و فقط برای یکبار قابل استفاده است و فرد باید حداقل ۳۰ روز مرخصی استحقاقی ذخیره داشته باشد و اگر نداشته باشد مرخصی حج وی بدون حقوق محاسبه می‌شود و برای این یک ماه حقوقی به شخص تعلق نمی‌گیرد
۸- مرخصی ازدواج :
قانون برای حمایت عاطفی از اشخاص آسیب دیده یا افرادی که ازدواج می‌کنند ضمن آنکه در هنگام ازدواج به عنوان هدیه برای بیمه شده مبلغی را در نظر می‌گیرد سه روز مرخصی هم برای این اشخاص در نظر گرفته است. این سه روز تعطیلی کاری برای ازدواج خود شخص و یا فوت بستگان درجه یک تعلق می‌گیرد. طبق قانون شخص از همه حقوق و مزایای قانونی خود برخوردار بوده و جزو روزهای کاری وی محسوب می‌شود. ضمن دریافت حقوق خود به صورت کامل سایر مزایای قانونی هم در پایان سال مثل عیدی، سنوات و غیره هم برای این سه روز محاسبه و پرداخت می‌شود.
نظر شما